Zoals vrijwel elk model is het Delphi-model een beperkte beschrijving van de werkelijkheid. Om de alledaagse gedragingen inzichtelijk te maken, is een model wel handig. Het Delphi-model is samengesteld door evenwichtige, volwassen begaafden. Je herkent er ook eerder ontwikkelde modellen met betrekking tot (hoog)begaafdheid in. Het betreft een 10-jarige kwalitatieve studie die inmiddels ook internationale erkenning geniet.
Het model beschouwt het individu in relatie tot én in uitwisseling met de omgeving of externe wereld: het individu richt zich naar buiten en verwerkt (heel veel) indrukken uit de omgeving en samenleving op een specifieke manier, zoals begaafden dat in het algemeen doen. Volgens het Delphimodel Hoogbegaafdheid© kun je een hoogbegaafde als volgt omschrijven:
Een (hoog)begaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens. Intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.
In het Delphi model onderscheidt men zes elementen, verdeeld in innerlijke kenmerken en kenmerken inzake de wisselwerking met de buitenwereld. Daarnaast zijn er vier kenmerken met betrekking tot het samenspel van deze elementen.
De individuele interne wereld
Zijn | Begaafde mensen kun je het best karakteriseren met het woord autonoom. Ze zijn onafhankelijk, zelfsturend, zelfvertrouwd, nemen eigen besluiten, wegen hun argumenten en houden zich eraan (zolang er niets beters is of komt). Kortom: er is een scherp(zinnig), sterk en alert bewustzijn van de eigen positie.
Denken | Het denken is (hoog)intelligent – anders dan aangegeven met een IQ-getal – analytisch, in de vorm van een veelzijdige (denk)matrix. Dat wil zeggen, begaafden kunnen tegelijkertijd denken op veel levels, sporen en momenten. Ze ‘springen’ mentaal gemakkelijk (en snel!) van het ene naar het andere punt. Begaafden denken ook na over hun eigen denken. Mede daardoor kunnen ze concepten en waardes gemakkelijk herkennen en hanteren. Ze ontdekken ook makkelijk patronen en structuren, wisselen convergent en divergent denken af en hebben een sterk associatieve kracht. Een goed geheugen en grote woordenschat zijn ook kenmerkend.
Voelen | De innerlijke wereld van begaafden is kleurrijk, genuanceerd, onderling nauw met elkaar verbonden, rijk gevarieerd en vaak ruimtelijk. Kortom: veelzijdig. Veelal manifesteert de begaafde zich als in een roller coaster in combinatie met een rijk voorstellingsvermogen. Begaafden kunnen complete schilderijen en scenes zien in full colour. Ze zien zichzelf bewegen in die wereld, bekijken objecten van alle kanten tegelijk en voelen sfeer aan als geen ander. Hun innerlijke wereld kan ook evolueren en/of verstoord raken.
De wisselwerking met de externe wereld
Willen | Begaafden zijn nieuwsgierig en gepassioneerd, willen graag heel veel, het liefste meteen en bij voorkeur gaat het over ‘nieuwigheden’. Ze zijn onderzoekend, willen dingen ontdekken op hun eigen manier (ze zijn immers autonoom), zijn rusteloos en zoeken (altijd) het volgende interessante item. Als ze iets van hun gading ‘hebben’, zijn ze onverzadigbaar en vasthoudend.
Waarnemen | Begaafden zijn hoog-sensitief, ontvangen heel veel (tegelijkertijd) en staan altijd ‘aan’. Ze horen, zien, voelen, ruiken, en proeven alles met scherpte en precisie. Alles komt tegelijkertijd binnen in al zijn nuances en in het volle gewicht. Soms voelen ze energie, vibes en/of straling.
Doen | Het handelen van begaafden is creatief-gericht, met andere woorden creatief-productief: ontwerpen, bouwen, schetsen van een model, proces, theorie, plan, methode, analyse, overzicht, uitvinding, verbetering, spel, idee, product, puzzel, schilderij, muziekstuk. Ook wanneer ze (ogenschijnlijk) niets doen, kunnen begaafden creatief bezig zijn; in stilte intern bouwen aan een idee, structuur en/of ‘plaatje’.
Samenspel van de elementen
Snel | Vanwege een andere opbouw van de zenuwen zie je snelheid bij hoogbegaafden als kenmerk in vrijwel alle aspecten van het bestaan. Denken gaat bijvoorbeeld razendsnel en ze leggen snel verbanden, hebben minder behoefte aan herhaling en zijn snel verveeld.
sprankelende Originaliteit | Hoogbegaafden zijn creatieve denkers, die vaak anders denken dan andere mensen. Creatief in denken, willen en doen. Inventiviteit, onverwachte ‘output’, onconventionele verbindingen en oplossingen; plezier in creativiteit.
Intens | Alles vindt plaats ‘in vol ornaat’ en met maximale intensiteit. Men denkt en doet alles veel intenser: voelen, behoefte aan autonomie, manier van uiten.
Complex | In alle aspecten is een begaafd individu complex; ze zitten complex in elkaar, functioneren complex en zijn in staat met grote complexiteiten om te gaan.
Zoals je kunt zien in de afbeelding, zijn in het Delphi-model al deze elementen met elkaar verbonden. Vaak zijn veel ervan bij hoogbegaafden sterk aanwezig. Er kunnen echter ook bepaalde elementen overheersen of blokkades optreden tussen elementen. Balans heeft de voorkeur.
Het Delphimodel kan behulpzaam zijn voor buitenstaanders die hoogbegaafden willen helpen, maar ook voor hoogbegaafde mensen zelf. Herken jij je jezelf in bovenstaande of iemand die je kent en ben je op zoek naar balans? Neem contact met me op voor een gesprek of meer informatie. Ik help je graag verder.
Bron: van Thiel, Nauta & Derksen, An experiential model of giftedness. Giftedness from an internal point of view, made explicit by means of the Delphi-method, Advanced Development, Volume 17 (2019).